Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin, temel blok zincirindeki doğrulama sürecini hızlandırmak için Ethereum’un ilk katmanında sıfır bilgi Ethereum Sanal Makinelerini (zk-EVM’ler) görmek istiyor.
Buterin’in Değerlendirmesi
Buterin 31 Mart tarihli bir gönderide, merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeden temel katmana bir zk-EVM entegre etmenin mümkün olduğunu açıkladı. Bu teknoloji, Ethereum Sanal Makinelerinin ZK kanıtlarıyla blok zincirinde akıllı sözleşmeler yürütmesini sağlıyor.
Buterin, Ethereum’un protokol düzeyinde ademi merkeziyetçiliği sağlamak için “çoklu istemci felsefesi” ile geliştirildiğini açıkladı. Zk-EVM’lerin Ethereum katman 1’e entegre edilmesiyle, üçüncü tip istemci olacaktır.
Bu gerçekleştiğinde, zk-EVM’ler fiilen üçüncü bir Ethereum istemci türü haline gelecek ve ağın güvenliği için bugün yürütme istemcileri ve mutabakat istemcileri kadar önemli olacak.
Diğer iki istemci “mutabakat” ve “yürütme” istemcileridir. Mutabakat istemcisi, ağdaki düğümlerin anlaşmaya varmasını sağlamak için proof-of-stake uygular. Yürütme ise ağda yayınlanan yeni işlemleri dinler, bunları standart EVM’de yürütür ve blok zincirinin en son durumunun bir kopyasını tutar.
Ethereum temel katmanında zk-EVM doğrulaması fikrini savunurken Buterin, öncelikle neredeyse tüm faaliyetleri katman 2’ye iterek katman 1’i bir “takas odası” olarak ele almanın avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirdi.
Katman 1 tabanlı birçok uygulamanın “ekonomik olarak yaşayamaz” hale geleceğini ve gaz ücretlerinin çok büyümesi durumunda birkaç yüz dolar veya daha az değere sahip küçük fonların “sıkışıp kalabileceğini” söyledi.
Buterin, zk-EVM’lerin “açık” olması gerektiğini, çünkü farklı istemcilerin her birinin farklı zk-EVM uygulamalarına sahip olduğunu ve her istemcinin bir bloğu geçerli olarak kabul etmeden önce kendi uygulamasıyla uyumlu bir kanıt beklediğini açıkladı.
Bu yaklaşımı tercih ediyor çünkü “çoklu istemci” paradigmasını terk etmeyecek ve açık bir zk-EVM altyapısı, Ethereum’u temel katmanda daha da merkezsizleştirecek yeni istemcilerin geliştirilebilmesini de sağlayacaktır.
zkEVM’lerin Önemi
Buterin, zkEVM’lerin Ethereum yol haritasının bir parçası olan ve temel katmanda doğrulamayı kolaylaştırmayı amaçlayan “The Verge” için bir çözüm olabileceğini söyledi.
Buterin, zk-EVM altyapısının veri verimsizliği ve gecikme sorunlarına neden olabileceğini kabul etti, ancak bu zorlukların üstesinden gelmenin “çok zor” olmayacağını söyledi.
Buterin, zk-EVM ekosisteminin uygulanması halinde, Ethereum üzerinde tam bir düğüm çalıştırmanın daha da kolaylaşacağını açıkladı:
Ethereum blokları bugünkünden daha küçük olacak, herkes dizüstü bilgisayarında, hatta telefonunda ya da bir tarayıcı uzantısında tam doğrulama düğümü çalıştırabilecek ve tüm bunlar Ethereum’un çoklu istemci felsefesinin faydaları korunarak gerçekleşecek.
Ethereum katman-2 ölçeklendirme platformu Polygon, zk-EVM’sini 27 Mart’ta Polygon ana ağına açık kaynak olarak sunarak, işlem maliyetlerini düşürme ve akıllı sözleşme dağıtımlarının verimini artırma sözü vererek zk-EVM’sinde önemli bir ilerleme kaydetti.
StarkWare, ConsenSys, Scroll, zkSync ve Immutable da benzer zkEVM ölçeklendirme çözümleri kullanmaktadır.